16 februari 2024
Praktijkverhalen
0 reacties
257x bekeken
Jan Berbee raakte tijdens zijn loopbaan "behept met het verpakkingsvirus". Als adviseur duurzaam verpakken hielp hij bedrijven bij het verminderen van het gebruik van tape, plastic en dozen. Tot hij op een champignonboer stuitte die zocht naar een alternatief voor de blauwe plastic bakjes. Berbee: “Toen ontdekte ik mushroom packaging.”
Credit: Grown.bio
Eerst even terug naar de schoolbanken. Onder het kapje van een paddenstoel zitten sporen. Die sporen kunnen losraken en belanden via de wind in de grond. Zo’n spore gaat enzymen uitscheiden in de vorm van draden die de bodem in groeien. Het resultaat is een netwerk van schimmels dat een gebied van meerdere vierkante kilometers kan bestrijken. Dat netwerk van schimmeldraden heet mycelium. Over de wondere wereld van mycelium in de natuur kun je een boek schrijven (of de Netflix documentaire Fantastic Fungi kijken).
Mycelium verpakkingen
Berbee raakte betoverd toen hij hoorde dat twee Amerikaanse studenten mycelium gebruikten voor verpakkingen, als alternatief voor piepschuim. “Zij hadden al patenten, dus we zijn gelijk in licentieonderhandelingen gegaan.” Niet lang daarna richtte Berbee zijn eigen myceliumbedrijf Grown.bio op. “Een paar maanden later konden we beginnen met het kweken van mycelium in de schuur bij mij thuis.”
Mallen en schimmels
Mycelium kweken werkt als volgt: “Je begint met het ontwerpen van een verpakkingsvorm op de computer”, zegt Berbee. “Van die vorm maak je een kunststof mal. Wij doen dat van gerecycled PET. De mal vul je vervolgens met substraat. Dat is een mengsel van mycelium en vezelige landbouwresten, waarmee het mycelium zich voedt. In vijf à zes dagen groeit het substraat onder een temperatuur van 25 graden naar de vorm van de mal. Daarna heb je een levende schimmel in de vorm van de verpakking. Deze schimmel bestaat nog voor 50 procent uit water. In de laatste stap van het proces doen we de mal in de oven onder een temperatuur van 80 graden. Dit doodt de schimmel, stopt de groei en verdampt het water. Het resultaat is een uitgeharde biobased verpakkingsvorm.”
Een groot deel van het werk zit dan ook in het wachten tot de schimmel gegroeid is. “Op vrijdagen vullen we de mallen. Dinsdag doen we een snelle check of er geen vreemde dingen gebeuren en donderdag komen we terug om de mallen in de oven te doen.”
Reststromen uit de landbouw
Volgens Berbee zitten er veel voordelen aan verpakkingen van mycelium, naast dat het als vervanging voor piepschuim een aardolievrij materiaal is. “Het substraat bestaat naast het mycelium uit landbouwreststromen. Zo gebruiken we hennep uit Groningen of stro uit konijnenhokken. In Spanje is het gelukt om kaf van paellarijst in te zetten als voeding voor de schimmel. En we hebben hetzelfde gedaan met het snijafval van een champagnehuis.”
Ook is de schimmel niet brandbaar, zijn de isolatiewaarden goed en is de verpakking tot op zekere hoogte vochtbestendig. “Zo hebben we ook een project waarbij onze verpakkingen gebruikt worden in de visindustrie”, zegt Berbee. “In de verpakking gaat vis, ijs en water. Dat blijft zeker een week goed, lang genoeg voor de duur van het transport.”
Composteerbaar pennenbakje
En na het gebruik composteert de myceliumverpakking gewoon in de natuur. “In de wintermaanden duurt dat zes tot zeven weken, gewoon in mijn eigen tuin. In de zomer als het warmer en vochtiger is, gaat het wat sneller. Ook kan de verpakking mee in de stroom van papierrecycling.” Maar eigenlijk ziet Berbee het liefst hoogwaardigere toepassingen, waarbij de verpakking heel blijft. “Zoals een pennenbakje of als composteerbare bloempot.”
Biobased bouwen
De veelzijdige voordelen van mycelium maken het materiaal ook geschikt voor gebruik in de bouw, zoals voor wandpanelen en isolatie. Toch heeft Grown.bio recent besloten zich alleen te focussen op verpakkingsmateriaal. “In de eerste plaats omdat we een enorme impact kunnen maken als we piepschuim de wereld uit helpen. De bouwsector is natuurlijk gigantisch. Maar het nadeel is dat er in elk land andere certificeringen gelden waaraan bouwmateriaal moet voldoen. En het proces van certificering is tijdrovend en kost veel geld. Maar de bouw blijft, zeker voor de toekomst, een interessante markt.”
Nieuwe fabriek
De komende jaren hoopt Berbee Grown.bio groter te maken. Nu produceert zijn fabriek nog 300.000 verpakkingen per jaar. Maar hij heeft al plannen voor een nieuwe fabriek met een capaciteit van 10 miljoen die in 2025 geopend moet worden. Daarvoor is hij nog op zoek naar investeerders. “Het leukst is het als dit een strategische financier is, iemand die de verpakkingsindustrie goed kent.”
Verpakkingen voor witgoed
“We richten ons nu nog vooral op het luxe segment, zoals parfums en champagne”, gaat Berbee verder. “Ons verpakkingsmateriaal is vier keer duurder dan piepschuim. Dus dat is vooral interessant voor klanten die geloven in ons verhaal, zelf duurzaamheidsambities hebben en budget hebben om extra in verpakkingen te investeren. We kunnen echt grote slagen maken als we grote witgoedfabrikanten kunnen bedienen. Die volumes zijn gigantisch. Inmiddels hebben we één zo’n klant. Maar een dergelijk traject – van testen tot productie – duurt lang.”
Level playing field
Maar de markt voor mycelium komt pas echt van de grond als het de politiek lukt om een level playing field te creëren voor biobased materialen ten opzichte van verpakkingen met een fossiele bron. “Uiteindelijk wordt het bedrijfsleven gedreven door winst, dus moet de politiek ingrijpen. Als de CO2-prijs van plastics wordt meegenomen, kunnen de prijzen gelijk komen. Gelukkig zijn er ook positieve ontwikkelingen. We krijgen subsidie en betalen nagenoeg geen afvalbeheersbijdrage ten opzichte van plastic. En Frankrijk komt al met een verbod op single-use piepschuim.”
Als Berbee mag dromen? “Dan hebben we in 2030 vijf myceliumfabrieken verspreid staan door heel Europa. Waarbij het mycelium in de substraten wordt gevoed met lokale landbouwreststroom. Het concept leent zich fantastisch voor lokaal ondernemerschap.”
Bron: change.inc