Biobased business: tussen droom en verdienmodel

“Help ondernemers een succesvolle biobased business op te bouwen, met begeleiding en ondersteuning, verhuur van een Biobased Lab en werkplekken”. Dat was de grote ambitie die het Bio Treat Center bij de start in 2017 meekreeg, echter met een kleine begroting. Directeur Ton Voncken ziet dat biomassa veel potentieel heeft, maar dat het ook tijd en serieuze investeringen vergt om klant en plant bij elkaar te brengen. Het veronderstelde verdienmodel mag dan niet realistisch zijn, kansen zijn er legio. Daarom besluit hij de uitdaging aan te gaan, op een net even andere manier.

Die net even andere manier begint met de locatie zelf. “De bedoeling was dat we het Waterpaviljoen zouden gebruiken voor het lab en de werkplekken, maar die locatie bleek niet geschikt voor meerjarig gebruik. Ondernemers zouden bovendien zelf 50% moeten investeren in research & development, maar dat kunnen ze in deze fase nog helemaal niet. Zij moeten hun markt en verdienmodel nog creëren. In plaats van als een soort verkapte vastgoedontwikkelaar te functioneren, ondersteunen we daarom liever bij het innovatieproces, helpen we partijen samen te brengen en financiering te vinden. Vanaf de start kent de Brightlands Campus Greenport Venlo drie thema’s: gezonde voeding, future farming en biocirculaire economie. Het aanvankelijke plan was om deze drie thema’s fysiek gescheiden te ontwikkelen. Na een goed gesprek met campusdirecteur Saskia Goetgeluk lieten we ze juist door elkaar lopen. Als je ondernemers bij elkaar zet, ontstaat ontmoeting, inspiratie en samenwerking.” Die aanpak blijkt een schot in de roos: het resulteert in 2018 meteen in 75% dekking voor de bouw van het eerste blok ‘box in box-kantoren’ in Villa Flora, een goede basis voor verdere groei. In twee jaar tijd is de vraag naar werkplekken op de campus geëxplodeerd en kunnen vele projecten en -faciliteiten gerealiseerd worden, mede dankzij de goede samenwerking tussen ondernemers en instellingen op de campus.

Helpen pionieren

Op de website omschrijft het Bio Treat Center zichzelf als ‘praktische proeftuin voor bevlogen ondernemers met een duurzaamheidsambitie’. Wat mag een ondernemer daarvan verwachten? “We helpen die bedrijven vooral in de eerste twee fasen van hun ontwikkeling. In de eerste fase is er een geweldig idee, maar nog geen verdiencapaciteit en weinig kennis van bedrijfsvoering. In de tweede fase is er al wel een concreet product, maar moet het bedrijf opschalen om tot een goed verdienmodel te komen. Wij helpen ondernemers het leerproces te doorlopen wat bij die ontwikkelfasen hoort. Dat is bij biobased anders dan bij andere startups, omdat je je begeeft op een markt die er nog niet is, je moet die zelf gaan creëren. Doordat de maatschappij, de overheid en grote industriële bedrijven wel zoeken naar die transitie, ontstaan er kansen. Het is een nieuw en complex speelveld, veel is nog onzeker en onderhevig aan discussie. Het betekent dat je steeds zoekt naar de weg, af en toe ook omwegen maakt of doodlopende wegen inslaat. Een intensief leerproces, maar ook zeer boeiend.”

“Als biobased business begeef je je op een markt die er nog niet is, je moet die zelf gaan creëren.”

Grote diversiteit aan biomassa projecten

Voncken onderscheidt 5 transitieketens als het gaat om biobased economy: de biobased chemie, groene eiwitten, natuurlijke inhoudsstoffen, biobased materiaal en bodem voeding. Zet je die ketens uit tegen de initiatieven die zijn ontstaan in de 3 jaar dat het Bio Treat Center actief is, dan zie je een indrukwekkend overzicht ontstaan. Inmiddels zijn meer dan 60 bedrijven actief op of verbonden aan de campus die zich bezighouden met biobased initiatieven, op basis van 20 verschillende biomassa-grondstoffen lopen er meer dan 40 projecten in verschillende fasen van ontwikkeling.

Zo is er een project om suikerbiet te gebruiken als halffabricaat in de chemie, wordt vanuit het project Plants for Plants onderzocht hoe de brandnetel verwaard kan worden en wordt berm- en natuurgras verwerkt tot isolatiemateriaal. Meer info over de projecten vind je hier.

Meer dan reststromen

Voncken merkt op dat tijdens gesprekken met partijen het beeld rond biomassa vaak moet worden bijgesteld. “Het beeld bestaat nog vaak dat biomassa gelijk staat aan reststromen. Maar als je een levensvatbaar bedrijf wilt creëren, heb je schaal nodig. Dat is bijna niet te realiseren met reststromen alleen. Daarom zal er een basis gelegd moeten worden van 60 tot 70 procent geteelde biomassa, aangevuld met reststromen. Wel liggen er nog volop kansen om reststromen te verwaarden, zeker als je dat als collectief gaat oppakken. Daarom zijn we gestart met een apart platform voor de land- en tuinbouwsector. We gaan kijken naar het verwaarden van reststromen, maar ook naar de ontwikkeling van nieuwe teelten. We moeten af van het idee dat biomassa telen niet duurzaam zou zijn. Het gaat erom dat we een kringloop creëren bij de productie en dat we integraal kijken naar de inzet van biomassa voor voeding, energie, chemie en materialen. Als je in hokjes blijft denken, kom je niet verder. ”

“We moeten af van het idee dat biomassa telen niet duurzaam zou zijn.”

Eerlijk vergelijk

Tegelijkertijd is Voncken ook reëel: de kosten van fossiel versus de kosten van biomassa zijn nu niet vergelijkbaar. “Als de negatieve milieueffecten van fossiel niet doorberekend worden, blijft biobased duurder. Die discussie moet nog meer gevoerd worden en er moeten een eerlijke beprijzing van alle schakels in de keten komen, zodat je wel een eerlijk vergelijk kunt maken. Ook moeten overheden en industrieën realistischer worden over de kosten van biobased innovatie en ontwikkeling. We staan nog aan het begin, dan is het logisch dat je tijd en serieus geld nodig hebt om een transitie in gang te zetten. Als je die transitie echt wilt, moet je daar ook voor durven kiezen. Technisch zijn we goed in staat om de overgang van fossiel naar biobased te maken. Daarvoor moet wel een herschikking in het systeem komen en die stap willen we nog niet maken. Er worden heftige discussies gevoerd over de duurzaamheid van biomassa-inzet. Ik pleit voor een onafhankelijk instituut, een soort biomassa-autoriteit. Die kan de zin en onzin over biomassa duiden, helderheid brengen in de complexiteit van het vraagstuk en alle actoren betrekken.”

Zelf in transitie

Het Bio Treat Center komt zelf na 3 jaar ondernemers begeleiden en projecten coördineren ook in een transitiefase. Alle ondernemersfaciliteiten worden ondergebracht bij de Brightlands Campus Greenport Venlo. Een aantal OP-Zuid projecten komt nu in de afrondende fase. De ondernemers zijn voor het vervolg zelf aan zet. Enkele grotere projecten krijgen een vervolg als aparte entiteit, waarbij diverse mensen uit het team hun plek weten te vinden. Zo wordt het lignine-project opgeschaald en verhuist het BTC-lab naar de locatie van partner Attero. Het Bio Treat Center als steunpilaar voor nieuwe initiatieven zal echter niet worden voortgezet. Voor Voncken een dubbel gevoel. “Enerzijds is het mooi om de resultaten van 3 jaar werk te zien, we hebben mooie dingen teweeg gebracht en veel kennis en kunde ontwikkeld. Anderzijds zijn we natuurlijk nog lang niet klaar. Het is daarom zaak dat diverse actoren in de markt aan de slag gaan om de ontwikkelde kennis om te zetten naar biobased projecten met impact.”

Tips van Ton Voncken voor ondernemers

Ben jij ook zo’n bevlogen ondernemer met duurzaamheidsambitie? Doe dan je voordeel met onderstaande tips.

1: Begin bij je drive, niet bij de techniek

Veel ondernemers beginnen bij de techniek, maar vergeten dat zijzelf de belangrijkste succesfactor zijn. Analyseer daarom goed waar je eigen kwaliteiten zitten, waar word je blij van. Als je die zelfkennis hebt, kun je aan je persoonlijke ontwikkeling en ondernemerschap werken. De techniek komt later.

2: Vind de koopargumenten van je klant

Financiering is pas een probleem als je verdienmodel niet klopt. Geld is er genoeg te vinden als de verdiencapaciteit van je business groot genoeg is. En die wordt bepaald door de mate waarin je kunt voorzien in de koopargumenten van je klant. Jouw verkoopargumenten zijn daaraan ondergeschikt.

3: Ga ook in gesprek met een strategisch communicatieadviseur

Je kunt zelf nog zo enthousiast zijn, de kunst is om je bewust te zijn van wat leeft in je omgeving. Ondernemers kunnen daarom beter hun technische adviseur inruilen voor een strategisch communicatieadviseur. Die kan helpen om te kijken door de ogen van de ander. Pas dan kun je een vertaalslag maken op jouw boodschap.

4: Naar waardering kun je niet solliciteren

Mensen zullen jouw inspanningen waarderen als je doet wat bij je past en wat in jouw vermogen ligt. Bij tegenslag blijven wijzen naar de ander en proberen het nogmaals uit te leggen werkt niet. Zoek liever naar de gemeenschappelijke deler en probeer te achterhalen hoe je anderen positief kunt prikkelen.

Wil je meer weten over biobased business en bio-circulair ondernemen? Neem dan contact op met Brightlands Campus Greenport Venlo.