True Pricing anno 2020: hoe staan we ervoor?

In juli 2018 publiceerde Kiempunt een uitgebreid achtergrondartikel over True Pricing: beprijzing van producten waarin ook alle indirecte kosten zoals milieukosten zijn verwerkt. Inmiddels zijn we anderhalf jaar verder en organiseerde ABN Amro recent een bijeenkomst ‘Van verliesmodel naar verdienmodel, de eerlijke en echte prijs van voedsel’ met belangrijke stakeholders in de agrofood. Kiempunt geeft je een update van de laatste inzichten als het gaat om true pricing en het verduurzamen van onze voedselproductie.

4 routes

Pierre Berntsen, directeur Agrarische Bedrijven van ABN Amro onderscheidt 4 routes om op een rendabele manier de voedselproductie te verduurzamen:

1. Meer met minder: efficiënter produceren door technische innovatie, iets waarin Nederland van oudsher sterk is
2. Anders werken: slimmer opereren zonder hogere kosten
3. Financiële prikkels of compensatie: subsidies of vergoedingen voor de inspanningen van boeren gericht op natuur, klimaat, bodem, biodiversiteit of landschapselementen
4. De koninklijke route: meerkosten van verduurzaming verwerkt in de prijs, zodat alle schakels in de voedselketen inclusief de consument meebetalen aan de meerkosten van verduurzaming

Berntsen ziet de vierde route als de belangrijkste om verduurzaming breed te dragen en vol te houden.

Grote ingrepen nodig voor verduurzaming

Professor Jack van der Vorst van de Wageningen Universiteit stelt dat de druk op de Nederlandse boer ontstaat door globale ontwikkelingen als klimaatverandering, overbevolking en overconsumptie. Grote ingrepen zijn nodig om een duurzaam agrifood-systeem te creëren. Michel Scholte van True Price verwacht dat de overheid onder druk van internationale verdragen versneld een prijskaartje zullen willen hangen aan milieukosten als CO2-uitstoot en stikstofdepositie, zodat de prijzen van agrarische producten realistischer worden. Vraag is alleen hoe de consument verleid gaat worden te betalen voor die verduurzaming en welke stappen daarvoor nodig zijn in de keten.

Medewerking van alle schakels

Om een echte, eerlijke prijs te krijgen is medewerking van alle schakels in de keten nodig. Dat blijkt in de praktijk de nodige obstakels op te leveren. In een wereldmarkt voor agrarische grondstoffen geldt de wet van de laagste prijs en veel Nederlanders beweren wel duurzaamheid belangrijk te vinden, maar laten dat niet blijken in hun bestedingen. De Europese interne markt geeft enerzijds houvast met regelgeving – denk aan het verplicht printen van product- en herkomstcodes op eieren- , maar anderzijds worden controles en handhaving vaak op nationaal niveau geregeld en ontstaat daardoor toch weer oneerlijke concurrentie. Supermarkten zouden wellicht meer sturend kunnen zijn, maar binnen de grote supermarktorganisaties spelen verschillende belangen, waarbij duurzaamheid niet altijd wint. Men ziet zichzelf dan ook eerder als een facilitator dan een coördinator.

Onderweg naar een uniforme berekening

Toch zijn er al mooie stappen gezet als het gaat om True Cost Accounting (TCA), meldt Michel Scholte. De werkelijke kostprijs van tropische agrofoodproducten als chocolade en rijst is inmiddels goed te berekenen. In Nederland gebeurt dat nu voor bijvoorbeeld aardappelen, tomaten en varkensvlees in het meerjarenprogramma van de Topsector Agri & Food. De belangrijkste verborgen kosten zijn de herstelkosten, compensatiekosten, preventiekosten en boetekosten. Volgende stap is dat de berekeningsmethode vrij beschikbaar is voor iedereen. Daarna moet er een internationale standaard komen voor die methode, zodat je op de wereldmarkt met dezelfde maat meet.

Hoe bereken je de kosten van verlies aan biodiversiteit?

Het berekenen van de kosten gebeurt op verschillende manieren. Neem het verlies aan biodiversiteit. Dat kun je via de mean species abundance-maat (MSA) kwantificeren. Een MSA van 33% betekent dat de populaties van inheemse planten- en diersoorten een derde zijn van de omvang in natuurlijke, ongestoorde toestand. Als jij daaraan hebt bijgedragen, zou je daar jouw aandeel in moeten herstellen of- als dat niet mogelijk is- elders compenseren. Verder zou je preventiemaatregelen moeten nemen zodat je behoudt wat er is en een boete betalen voor de schade die je hebt aangericht. Kortom: complexe berekeningen, waar nog stappen gemaakt moeten worden.

Overheid en bedrijfsleven jagen elkaar aan

Doordat de verborgen kosten steeds transparanter worden, krijgt zowel het bedrijfsleven als de overheid een instrument in handen om nieuwe standaarden te bepalen. De verwachting is dan ook dat overheden ambitieuzer worden en sneller willen verduurzamen. Bedrijven moeten serieus werk maken van nieuwe verdienmodellen waarin de verborgen kosten zijn meegenomen. Inmiddels maken grote bedrijven als Unilever en Philips al impactanalyses en houden daar hun afnemers en toeleveranciers aan. Logisch als je bedenkt dat de kosten van traceerbaarheid steeds lager worden en misstanden sneller worden gesignaleerd.

De consument

Vaak wordt gezegd dat de consument niet bereid is om de werkelijke prijs van een product te betalen. True Price onderzoekt onder andere met een fysieke True Price Store in Amsterdam of dat wel klopt. De verwachting is dat de bereidheid afhankelijk is van het type consument, het product en het seizoen. Goede informatievoorziening is essentieel. In Limburg zijn al diverse locaties waar consumenten zich bereid tonen een betere prijs te betalen ten gunste van de boer. Denk aan Community Supported Agriculture (CSA) initiatieven, zoals Gedeelde Weelde, een coöperatie van boeren en burgers die samen de prijs bepalen. Of initiatieven als Herenboeren en Boeren en Buren die op diverse locaties in Limburg al actief zijn. Ook het verskratje van People’s Farm biedt meer ruimte voor boeren. Bijkomend voordeel voor de boer in het geval van CSA’s is dat het risico gespreid wordt door een vaste bijdrage van de consument aan het begin van het jaar. De consument wordt daarmee eigenlijk aandeelhouder in de boerderij en krijgt daarvoor inspraak terug.

5 kansen voor boeren

Katja Logatcheva van Wageningen University Research (WUR) onderzoekt al 10 jaar prijsvorming in de agro in Nederland en de EU. Zij ziet op 5 fronten kansen voor boeren om een hogere marge voor hun product te krijgen:

1. Meer onderlinge samenwerking: in sectoren als zuivel, groenten en fruit en varkenshouderij zijn de resultaten beter als partijen zich verenigen.
2. Een onderscheidend product produceren: denk aan Tasty Tom tomaten of Livar-varkensvlees
3. Beter inspelen op consumentbehoeften: bijvoorbeeld andere rassen aan de grenzen van het seizoen telen
4. Goedkoper produceren: op korte termijn slim, maar pas op voor the race to the bottom
5. Beter onderhandelen: daarvoor is meer inzicht nodig in de kosten en marges van andere partijen in de keten. De WUR werkt daartoe mee aan de monitor Prijsvorming Voedselketens, zodat de discussie op feiten gevoerd kan worden. Medio 2020 wordt de eerste rapportage verwacht.

Daarnaast kan de overheid verduurzaming stimuleren door de interne markt te beschermen met importtarieven zoals in Zwitserland gebeurt. Zwitserse boerenbedrijven zijn duurzamer en kleinschaliger en het inkomen per kilo product ligt hoger dan in Nederland of Duitsland. In Noorwegen zie je iets vergelijkbaars: het cultuurlandschap wordt hooggewaardeerd en bepaalt de hoogte van de subsidies.

Meer weten en kennis uitwisselen?

In de groep Korte Ketens kun je terecht voor vragen en contact leggen met andere Kiempunt-leden die geïnteresseerd zijn in True Pricing. Daarnaast vond in februari 2020 een bootcamp plaats vanuit het programma LOF waarin Willem & Drees uit Amersfoort hun aanpak presenteerden en lieten zien hoe zij de milieu-impact van hun maaltijdbox berekenen. Hun doel is om klimaatneutraal eten mogelijk te maken voor consumenten. Ook Food Squad droeg bij aan de Bootcamp van LOF, een initiatief waarbij diverse bedrijven en instellingen kennis en kunde samenbrengen om gezonde mensen op een gezonde planeet met foodinnovaties mogelijk te maken. Beide presentaties zijn te downloaden in de groep van LOF op Kiempunt.

Bronnen: ABN Amro, Van Verliesmodel naar Verdienmodel , Voedsel Anders, LOF, Food Squad, Willem & Drees