Revolutie van het voedselsysteem dankzij Blockchain

Blockchain kan ons huidige voedselsysteem revolutionair veranderen en biedt potentieel voor grote én kleine spelers in de agrofood, door de gehele keten heen. De eerste praktijkvoorbeelden laten dat potentieel zien. Tegelijkertijd heeft blockchain sinds haar geboorte 10 jaar geleden nog niet waargemaakt wat aanhangers beloofden. Een realistische kijk op mogelijkheden én beperkingen is nodig.

In traditionele administratiesystemen, wordt data op één plek opgeslagen. Het vertrouwen dat we hebben in die data wordt daardoor ook voor een groot deel bepaald door de bron. Blockchain zorgt ervoor dat dezelfde data op duizenden plekken wordt gedeeld en opgeslagen, zonder dat het gewijzigd kan worden. Zo’n gedeelde, niet manipuleerbare administratie maakt de kans op fraude of verlies veel kleiner. Dankzij blockchain groeit het digitaal vertrouwen en dat gaat het hele voedingssysteem ingrijpend veranderen, zo voorspellen specialisten.

1: Eerlijker prijzen voor alle partijen in de keten

Moyee Coffee, een Nederlands koffiemerk, wil met behulp van blockchain een revolutie in de koffiemarkt teweeg brengen. De consument kan exact zien wat een schakel in de keten krijgt betaald, of je nu koffieboer, brander of distributeur bent. Normaal is de prijs van gebrande bonen zo’n 6 tot 7 keer hoger dan die van de groene bonen. De waarde die door het branden wordt toegevoegd staat echter niet in verhouding tot die prijs. Moyee Coffee wil dat inzichtelijk maken voor de consument en zo sociaal kapitalisme introduceren: ieder een eerlijk deel van de winst. Een consument kan in de toekomst zelfs de koffieboer een fooi geven via de blockchain in plaats van de lokale barista.
Grote monopolisten die niet open en transparant zijn, zullen zich moeten aanpassen of zullen uitsterven.

2: Meer voedselzekerheid

Diezelfde transparantie geeft het voordeel van voedselzekerheid. Steeds meer consumenten willen meer zekerheid over zaken als de duurzaamheid van de productiemethode, dierenwelzijn en arbeidsomstandigheden van producenten. China loopt voorop als het gaat om toepassing van blockchain in de agrofood, omdat de Chinese consument het heel belangrijk vindt om te weten wat hij eet, meer dan in bijvoorbeeld de VS.

Wil je zeker weten dat je product bijvoorbeeld biologisch is geproduceerd? Blockchain beschermt de data, dus fraude met herkomst kun je tot een minimum terugbrengen. De consument hoeft maar een QR-code te scannen om het volledige proces én de bron te kunnen zien.

Uit onderzoek is gebleken dat de consument bereid is ook meer te betalen voor producten die eerlijk, duurzaam en op een voor mens en milieu gezonde wijze zijn geproduceerd. Die voedselzekerheid levert de producent in dat geval dus ook meer op.

3: De deeleconomie komt eraan

Dankzij blockchain gaan we meer te maken krijgen met gedeeld eigenaarschap (pay per use). In plaats van dat ieder zelf bepaalde machines of robots aanschaft, reken je af naar gebruik waarvan zowel de registratie als de betaling een stuk gemakkelijker verloopt. Dat kan een flinke verlichting geven in de investeringen en geeft ondernemers ruimte om beschikbare middelen slimmer in te zetten.

4: Kleine partijen gaan meer samenwerken

Stel je voor: je wilt met boeren in de buurt een groentebox introduceren of een maandelijkse streekmarkt organiseren. Een coöperatieve handelsorganisatie moet gestart worden met complexe administratie om de inkomsten eerlijk te verdelen.
Met blockchain is dit niet meer nodig. In plaats daarvan ontstaan food collectieven, waarbij streekproducenten digitale tokens onderling kunnen uitwisselen, waardoor betalingen gemakkelijker en sneller gaan.

5: Onbekende partijen gaan samenwerken

In het traditionele handelsverkeer werk je liefst alleen met bekende partijen die je vertrouwt. Je wilt kunnen rekenen op levering van goederen in de afgesproken kwaliteit en niet het risico lopen dat je hebt betaald.

Dankzij blockchain kunnen handelsplatforms ontstaan waarbij je met volkomen onbekende partijen gaat samenwerken, omdat de deelnemende bank garandeert dat wordt geleverd of anders het betaalde geld terug wordt gestort.

6: Financiering gaat sneller

De blockchain bouwt extra zekerheid in voor alle betrokken schakels.

Als banken dankzij de blockchain technologie risico’s beter kunnen afdekken, zullen ze eerder bereid zijn te financieren.

7: De logistiek wordt slimmer

Met blockchain is de logistiek nog beter te organiseren, doordat exact bekend is wie wanneer welke producten waar heeft liggen. Dit biedt kansen voor een verdere efficiëntieslag en betere samenwerking met logistieke partners.

Hoe zeker is de toekomst?

De technologie is veelbelovend, daar zijn de experts het over eens. Het biedt voordelen voor grote én kleine bedrijven in de agrofood. Maar blockchain is ook nog jong, toepassingen zijn nog kostbaar en er zijn nog veel praktische vragen te beantwoorden. Voor grotere, meer complexe ketens gaat het nog jaren duren voor blockchain een belangrijke rol zal spelen, is de verwachting. Toch is het de moeite waard om de ontwikkelingen in de gaten te houden, adviseert de Rabobank. Afhankelijk van de verwachte impact op het eigen business model noemt de bank 3 opties:

• Niets doen en afwachten, als de impact beperkt is
• Onderzoeken, als er vergelijkbare partijen in de keten al actief zijn met blockchain
• Experimenten op kleine schaal, als de verwachte impact groot is.

Wat is blockchain?

Blockchain wordt vaak geassocieerd met bitcoin, omdat daar de oorsprong ligt. De blockchain is oorspronkelijk de datastructuur achter het bitcoin netwerk. Inmiddels is het veel meer dan dat, met veel meer toepassingen.
Centraal staat het betrouwbaar bewaren en uitwisselen van gegevens, zonder tussenkomst van een beheerder.

Blockchain is als een universeel grootboek: iedereen kijkt altijd naar dezelfde lijst met gegevens. Overal ter wereld, op elk moment. In plaats van een centrale instantie die controleert of wijzigingen aan het logboek wel legitiem zijn, doet het netwerk van computers dat. Groepen internetgebruikers kunnen volgens strikte afspraken en formules informatie uitwisselen.

Je hoeft geen vertrouwen meer te stellen in een bank, een notaris of een regering, want deze schakels vallen weg.

Vergelijk het met een spreadsheet in Excel: blockchain is een lijst van rijen met regels. Het is NIET mogelijk is om eerdere rijen te wijzigen, maar alleen om rijen toe te voegen. Toegevoegde rijen moeten herleidbaar zijn naar vroegere rijen. Digitale informatie is daardoor niet te vervalsen.

Blockchain in de agrofood praktijk, 4 voorbeelden

1: Eerste blockchain-transactie landbouw

De eerste blockchain-transactie met een landbouwproduct werd begin 2018 gerealiseerd. Een vracht soja van de VS naar China via blockchains zorgde voor een drie keer kortere transactietijd. Qua kosten bleek blockchain vijf keer goedkoper dan de traditionele papierhandel. Bij het gebruik van de blockchaintechnologie worden alle gedigitaliseerde documenten automatisch gecontroleerd. Hierdoor werden handmatige controles overbodig en werden controles niet onnodig dubbel uitgevoerd.

2: Frievar

Friese varkenshouders werken samen aan een eerlijk stukje vlees, door op een geborgde, gezonde, bewuste en duurzame manier varkens te houden met oog voor dier en omgeving. Frievar wil een compleet vleespaspoort kunnen bieden aan de consument en zet daarvoor een blockchain platform op. Volledige transparantie in het proces is het credo: inseminatiedatum, speendatum, transport van varkens en het slachtmoment van varkens. Gegevens van verschillende schakels kunnen alleen maar aanvullend zijn, wat fraude onmogelijk maakt. Zo kan bijvoorbeeld het moment van slachting nooit gelijk zijn aan het moment van vervoer van het vlees. Afwijkingen zijn met blockchain binnen 30 seconden boven water bij iedereen.

3: Carrefour: transparante kip Belchick’n

De consument van Carrefour kan sinds maart 2018 het gehele proces van vleeskuikenouderdier via de broederij, het vleeskuiken naar de slachterij en de verwerker volgen met een QR-code op de verpakkingen. Binnenkort wordt een uitbreiding naar acht andere productgroepen bij Carrefour verwacht, waaronder honing, melkproducten en hamburgers.

4: Fairfood Kokosnoot

Fairfood maakt het mogelijk om de reis van een kokosnoot van Indonesië naar Paul in Amsterdam te volgen. Je ziet wie de producent is en dat een eerlijk inkomen is geborgd.

Kritiek op blockchain

Niet iedereen is laaiend enthousiast over blockchain. 10 jaar na de geboorte is duidelijk dat er ook nadelen zijn. We noemen 6 veelgehoorde kritiekpunten.

1: Blockchain is niet DE oplossing. Blockchain wordt vaak voorgesteld als een oplossing voor allerlei problemen, terwijl het onderdeel van de oplossing kan zijn, maar vaak veel meer nodig is dan alleen inzet van de technologie.

2: Gegevens gebeiteld in steen. Blockchain is ontworpen om niet aanpasbaar te zijn en om volledig openbaar te zijn. Als bepaalde incorrecte (persoons)gegevens zijn opgeslagen, dan blijven die gegevens toch bewaard.

3: Lastig om privacy te beschermen. Decentraal vertrouwelijke gegevens opslaan levert problemen op met het borgen van de privacy.

4: Blockchain slurpt energie. De vereiste rekenkracht en het voortdurend bijhouden van de data op duizenden plekken vraagt heel veel stroom. Niet bepaald milieuvriendelijk dus.

5: Blockchain toepassen is complex en kostbaar. Je hebt specialistische kennis nodig en tijd en financiële ruimte om te kunnen investeren in ontwikkeling van sector- en organisatiespecifieke applicaties. Voortgang gaat soms erg langzaam en opschalen blijkt moeilijk.

6: Blockchain is een hype. Honderden organisaties in Nederland claimen ermee te werken, maar geschat wordt dat hooguit 5 tot 10 % na de verkenningsfase ook echt wordt ontwikkeld.

Desondanks geloven aanhangers in het potentieel en verwachten zij dat na deze ‘shake-out’ de serieuze initiatieven overblijven en de technologie volwassen wordt, vergelijkbaar met de ontwikkeling van mobiele telefonie en internet.

Bronnen: BBC, The Food Chain, 4 april 2018 / Food & Agri Rabobank Podcast / www.watisblockchain.nl / NOS / Boerderij / Future of Ag / Boerderij / Telegraaf / Boerderij / VMT / EOS Wetenschap / Fairfood / Volkskrant / Peter Joosten

Links naar meer info over blockchain:

Presentatie van event over Blockchain in Agrofood op 3 november 2018

Rabobank: wat is blockchain?

Rabobank: wat kunnen ondernemers met blockchain?

Rabobank: blockchain changing interaction in the F & A supply chain

Ag funder: blockchain is coming for agriculture

Zie je kansen?

Bezoek ook het Blockchain Agrofood event op 3 december in Kessel.

Reageer
Heb je zelf ervaring met blockchain of ben je juist huiverig om ermee te experimenteren? Reageer hieronder, we zijn benieuwd naar jouw mening!